Elizabetaans theater – Globe Theater – William Shakespeare – Romeo en Julia
*In Engeland ontstonden eind 16e eeuw toneelgezelschappen die een voorkeur gaven aan vaste theaters. In Londen stonden er zes, zodat het publiek kon kiezen tussen voorstellingen. Soms was het gezelschap in loondienst bij een zakelijk directeur, soms bleef het eigen baas en lieten ze zelf een theater bouwen. Zij hadden ook vaak een beschermheer, zodat ze al met al een hoger maatschappelijk aanzien hadden dan rondtrekkende artiesten. De Londense theaters uit de tijd van Elizabeth I stonden model voor onze huidige theaters: met een omlijst podium, coulissen en allerlei toneelmachines, en loges voor het publiek.
Toneelgezelschappen in Engeland zijn vergelijkbaar met Comedia dell’arte. Alleen in vaste theaters.
*William Shakespeare was acteur en schrijver in het gezelschap Lord Chamberlain’s Men, dat in Londen optrad in het Globe Theatre. Shakespeare is de eerste moderne toneelschrijver. Hij had wel klassieke talen geleerd, maar begreep dat je in theaters voor gewone burgers geen drama’s van klassieke schrijvers moest opvoeren (dat gebeurde aan het hof). Hij maakte daarom nieuwe toneelstukken: historiestukken (drama’s over Engelse koningen), tragedies, komedies en romantische drama’s (drama’s met een goede afloop). Die stukken maakten hem tijdens zijn leven al beroemd. Verschillende stukken werden door reizende troepen tot diep in Europa in het Engels opgevoerd. Al tijdens zijn leven werd hij erkend als de grootste van het twintigtal toneelauteurs die voor de schouwburgen in Londen 60 tot 70 stukken per jaar schreven.
Shakespeare is geen hofkunstenaar. Wie betaalde hem en zijn toneelgezelschap?
Het gezelschap van William Shakespear bouwen hun eigen theater.
Lang voordat in de omgeving van Londen de eerste en alleen voor toneeluitvoeringen bestemde theaters verrezen, waren er reizende toneelgezelschappen die her en der hun uitvoeringen gaven. Dat gebeurde meestal op de binnenplaats van grote herbergen en degene die het meest van zo'n evenement profiteerde was vanzelfsprekend de waard : hij kreeg het grootste deel van de kijkgelden toebedeeld (de prijzen liepen uiteen van één tot drie penningen), terwijl het toegestroomde publiek zowel hongerig als dorstig was zodat zijn omzet er pittig door werd verhoogd.
Globe theater
The Globe Theatre is een replica van het theatergebouw waar William Shakespeare met zijn toneelgezelschap speelde. Als je dit nagebouwde theater bezoekt, kun je je goed voorstellen hoe de stukken van Shakespeare opgevoerd werden en hoe een theater er in die tijd uit zag. Je kunt er ook kostuums, instrumenten en informatie over special effects uit de tijd van Shakespeare bekijken. Je gaat terug in de tijd, terug naar de 17e eeuw.
Het oorspronkelijke Globe Theater werd in 1599 gebouwd in Londen. Het theater is beroemd omdat de werken van William Shakespeare hier uitgevoerd werden. Shakespeare speelde samen met zijn theatergezelschap; The Lord Chamberlain’s Men in zijn eigen toneelstukken. Verschillende stukken van Shakespeare werden hier voor het eerst opgevoerd.
Eerste theaterwijk in Londen
The Globe ligt aan de zuidelijke oever van de rivier de Theems in Londen. Dit was in de tijd van koningin Elizabeth I het entertainmentgebied van Londen. Dit gedeelte van Londen was door de Theems van de rest van de stad afgescheiden en viel daardoor onder een andere wetgeving. Zaken die verboden waren aan de noordelijke oever, zoals prostitutie, theaters en gokken waren hier wel toegestaan. The Globe was een van de 4 grote theaters aan de zuidelijke oever. De andere theaters waren The Swan, The Rose en The Hope. Er kon gesproken worden van de eerste echte theaterwijk in Londen.
Vorm van het Globe Theatre
Het theater was cirkelvormig, gemodelleerd naar de binnenplaatsen van herbergen waar tot die tijd toneelstukken werden opgevoerd. Het had 3 galerijen die uitkeken op een open binnenplaats. Op de binnenplaats was een verhoging die als toneel gebruikt werd. In de achterwand van het toneel was een deur waardoor de acteurs konden opkomen en afgaan. Er werd nog geen gebruik gemaakt van doeken en nauwelijks van decors. Tegen betaling van een penny kon je plaatsnemen op de binnenplaats, het open gedeelte voor het toneel. Voor een penny extra kocht je een staanplaats op een van de galerijen en voor nog een extra penny een zitplaats op de galerij. Je stond of zat dan in ieder geval droog.
Het Globe Theatre in Londen, foto: maschinenjung
Sinaasappelschillen tegen de stank
De toneelwerken werden overdag uitgevoerd omdat het onmogelijk was het theater ’s avonds te verlichten. Het publiek was zeer rumoerig en de toneelspelers moesten vechten voor hun aandacht. Doppen van hazelnoten en sinaasappelschillen werden gebruikt als vloerbedekking. Dat was noodzakelijk om het vuil dat de toeschouwers naar binnen liepen en het regenwater op te zuigen. De sinaasappelschillen hielden de toeschouwers tijdens de voorstelling voor hun neus omdat de stank in het theater ondraaglijk was.
Door brand verwoest
Het oorspronkelijke Globe Theater werd verwoest door een brand in 1613. Dit gebeurde tijdens een uitvoering van een van de laatste toneelstukken van Shakespeare, Henry VIII. Door een toneelkanon dat in de voorstelling gebruikt werd, vloog de rietendakbedekking boven de galerijen in brand. The Globe, die voornamelijk uit hout bestond, brandde binnen 2 uur volledig af. Alle toeschouwers wisten veilig naar buiten te komen. Het theater werd herbouwd, nu met een pannendak. Shakespeare stierf in 1616 en heeft niet meer gewerkt in het herbouwde Globe theater. The Globe Theatre werd, net als alle andere theaters, in 1642 gesloten door de Puriteinen. In 1644 werd het gesloopt om plaats te maken voor woonhuizen.
Herbouw van het theater
Bouwvakkers ontdekten de fundamenten van The Globe Theater in 1989. Er ontstond toen het idee om een nauwkeurige reconstructie van het theater te maken. De moeilijkheid was alleen dat er geen bouwplannen bestonden van het oorspronkelijke Globe Theater. Het gebouw dat er nu staat is geïnspireerd op de enige bewaard gebleven tekening van een Elizabethaans theater, namelijk dat van het theater The Rose. De Nederlandse reiziger Johannes De Witt, die Londen rond 1596 bezocht, had een beschrijving van dit theater gemaakt met een tekening. De tekening van The Rose gaf een goed beeld hoe een theater er in de tijd zou hebben uitgezien. De nieuwe schouwburg, onder de naam Shakespeare's Globe Theater, werd officieel geopend in 1997 met een productie van Shakespeare's Henry V. Het enige verschil is dat er nu veel minder mensen in kunnen omdat er aan de veiligheidsvoorschriften voldaan moet worden. Nu kunnen er 1500 man in het theater, 400 jaar geleden waren dat er wel 3000. Het theater ligt op korte afstand van de oorspronkelijke plek van The Globe Theatre.
Ooit was het Globe Theatre de thuisbasis voor haast alle toneelstukken die William Shakespeare schreef. Nu is het, dankzij de Amerikaanse acteur Sam Wanamaker, veel meer dan dat. Het is een museum en een studiehuis geworden dat ware ambassadeursdiensten verricht waar het Engelands grootste dramatische dichter betreft. Tijdens workshops wordt zijn werk belicht en geïnterpreteerd. De beste regisseurs en acteurs bewijzen steeds weer dat Shakespeare klassiek en actueel is en dat hij de menselijke ziel als geen ander heeft gepeild.
Op de dagen dat er een uitvoering plaatsvond, werd 's morgens vroeg een vlag op het dak van deze ruimten gehesen. De handigste en gemakkelijkste weg naar de theaters was met een watertaxi en zo tussen twee en drie uur 's middags (om drie uur begonnen de meeste voorstellingen) spoedden zich duizenden liefhebbers over de Theems naar de theaterwijk om naar de stukken, de fraaie kleding en ook wel naar elkaar te kijken. De meeste stukken waren bijzonder populair in de volle betekenis van het woord. Niet alleen het elegante publiek dat een loge kon bekostigen kwam kijken en genieten, ook de massa's van de arbeidende klasse.
In 1595 trokken de Londense theaters - waarvan enkele 2500 toeschouwers konden bevatten - wekelijks in totaal een 15000 belangstellenden.
Lord Chamberlain en later koning Jacobus I zijn beschermheren van het gezelschap.
Beschermheren hebben geen invloed op de keuze van zijn stukken en verstrekken ook geen opdrachten. Het belangrijkste doel van het beschermheerschap is dat Shakespears spelers zich konden onderscheiden van de losbandige rondreizende gezelschappen die geen heer hebben om te dienen en op de sociale ladder gelijk staan met zwervers.
*Shakespeare is tot op heden geliefd vanwege zijn prachtige taalgebruik, met veel vergelijkingen (een mooie jonge vrouw vergeleken met een zomerse dag enz.). In alle stukken gebruikte hij proza en poëzie door elkaar. Verder had hij een diepe belangstelling voor de mens en zijn drijfveren. Hij kon de karaktertrekken van personages heel duidelijk naar voren laten komen, zodat men zich goed kan inleven in waarom ze iets doen. En hij stelde algemene menselijke vragen aan de orde, zoals: Wat is echt en wat is schijn? Moet je je hart volgen of je verstand? Kies je voor de (geestelijke) vrijheid of veiligheid en afhankelijkheid? En vooral: is het leven toevallig (chaos), of is er een God, een systeem, een zin? Het beroemdste drama van Shakespeare is Hamlet (hoewel Romeo & Juliet er niet voor onder doet). De prachtige monologen hebben van Hamlet het symbool gemaakt van de mens die zijn wezen probeert te doorgronden en de motieven van zijn daden onderzoekt.
Romeo and Juliet
West Side Story
Romeo and Juliet
Roméo et Juliette vertelt het aloude en bekende liefdesverhaal van William Shakespeare
Al sinds jaar en dag leven de families Capulet en Montague met elkaar in onmin. Op een gemaskerd dansfeest van de familie Capulet ontmoet de gemaskerde Roméo Montague (Roberto Alagna) de mooiste vrouw denkbaar Juliette Capulet (Angela Gheorghiu) en is op slag verliefd. Om herkenning te voorkomen moet Roméo tezamen met zijn vriend Mercutio haastig het feest verlaten. De volgende dag zoekt Roméo Juliette weer op in de tuin van de Capulet en ze zweren elkaar lief te hebben. Hun liefde is zo heftig dat ze zich direct door de bevriende pater Laurent laten trouwen. Tybalt heeft Roméo op het feest gezien en komt in gevecht met Roméo's vriend Mercutio. Als Roméo probeert tussenbeide te komen, doodt hij per ongeluk Tybalt. Roméo wordt voor altijd verbannen en de ouders van Juliette besluiten dan dat zij zal trouwen met Pâris. Op verzoek van Juliette geeft pater Laurent haar een middeltje waardoor ze 24 uur dood zal lijken. Roméo, overtuigt van Juliette's dood, drinkt het vergif om zelfmoord te plegen. Als Juliette weer wakker wordt en Roméo haar nog net kan vertellen wat hij gedaan heeft, acht zij haar leven zonder hem zinloos en pleegt ook zelfmoord met een dolk.
Romeo en Juliet behoort tot een traditie die van tragische romances zich terug naar Oud Griekenland uitrekt. Zijn perceel is gebaseerd op een Italiaans verhaal, dat in vers wordt vertaald zoals Romeus en Juliet door Arthur Brooke in 1562, en binnen naverteld in proza Palace van Genoegen door William Painter in 1582. Brooke en de Schilder waren de belangrijkste bronnen van Shakespeare van inspiratie voor Romeo en Juliet. Hij leende zwaar van allebei, maar ontwikkelde minder belangrijke karakters, in het bijzonder Mercutio en Parijs, om het perceel uit te breiden. Geloofd geschreven tussen 1591-1595, werd het spel eerst gepubliceerd in a kwarto versie in 1597. Deze tekst was van slechte kwaliteit, en de recentere uitgaven verbeterden het, die het brengt meer overeenkomstig de oorspronkelijke teksten van Shakespeare.
Het gebruik van Shakespeare van dramatische structuur, vooral is zijn uitbreiding van minder belangrijke karakters, gebruik van subplots om het verhaal op te smukken, geprijst als vroeg teken van zijn dramatische vaardigheid. Het spel schrijft verschillende poetic vormen aan verschillende karakters toe, soms veranderend de vorm aangezien het karakter zich ontwikkelt. Romeo, bijvoorbeeld, groeit bedrevener bij sonnet vorm in tijd. De karakters vergelijken vaak liefde en dood en zinspelen op de rol van het lot.
Baz Luhrman. In de film William Shakespeare's Romeo and Juliet van de Australische regisseur Baz Luhrmann wordt het toneelstuk echt als script gebruikt. Dat betekent dat de woorden die de acteurs uitspreken, de woorden van Shakespeare zijn. Maar het beeld is alles behalve authentiek middeleeuws. Als bewijs van het moderne karakter van het verhaal, heeft Luhrmann de handeling verplaatst naar het strand van een tropische kuststad, Verona Beach, anno nu. Daar scheurt men in open auto's over de boulevard, met de ghetto-blaster op 10 en de vuurwapens in het handschoenenkastje. Het leven is er uitbundig en geweldadig, zoals het leven kan zijn in pakweg Rio de Janeiro. Verona-beach is het strijdtoneel van twee rivaliserende families, de Capulets en de Montagues.
Wat is een Tragedie?
Gr.: trago(o)idia - bokkenzang. ofwel treurspel. Een van de genres van het drama(tiek). Toneelstuk waarin de lotgevallen van een hooggeplaatst persoon op verheven wijze worden uitgebeeld. In het algemeen leidt de handeling tot de ondergang van de held, hetzij door oppermachtige krachten als het noodlot (fatum), hetzij door zijn eigen passie of over '
Het theater, zoals wij het nu kennen, vindt zijn oorsprong in het oude Griekenland. De Griekse tragedie en komedie hebben aan de bakermat gestaan van het moderne theater. De tragedies, die bewaard zijn gebleven, komen allemaal uit de vijfde eeuw v.C. en zijn voornamelijk afkomstig van de drie grote tragediedichters uit die tijd, Aeschylos (ca. 525-456 v.C.), Sophocles (496-406 v.C.) en Euripides (484-406 v.C.). Zij werden tijdens festivals ter ere van Dionysos, de god van de wijn en de roes, opgevoerd. Voor de inhoud van de tragedie werd er teruggegrepen op heldensagen en mythen. Doordat er universele thema's als liefde, jaloezie, verraad, wraak en dood in de tragedies worden behandeld, zijn ze ook nu nog populair en worden ze nog vaak door toneelgezelschappen gespeeld.
Hoe reageerde de kerk op de moderne vorm van theater?
Het theater werd op de vrije zondag maar al te graag bezocht, vandaar dat bijna overal Gods wrake werd afgeroepen over degenen, die zelden de kerk maar des te meer het toneel bezochten. In het theater leerde de mens alleen maar slechtigheid, zo werd vurig van menige kansel betoogd, de opgevoerde spelen waren een voortdurende aaneenschakeling van de godslasterlijkste en mensonterendste handelingen, vol moord en roof, met verraad en gekonkel, overspel en verleiding. Aldus de zieleherders. Inderdaad was de op het toneel gebezigde taal luid en duidelijk en liet niets aan de verbeelding van de toeschouwers over. Ook de nu zo onaantastbare beroemdheid als Shakespeare nam destijds bepaald geen blad voor de mond. Zijn personages waren uit het leven gegrepen, vandaar dat hun spreektaal begrijpelijk was en - meestal - recht op de man af.
Bronnen:
http://www.schooltv.nl/eigenwijzer/2157317/ckv/item/2989461/the-globe-theatre/
http://www.digischool.nl/ckv1/ckvdol/romeo.htm
Geen opmerkingen:
Een reactie posten